زایمان طبیعی یکی از بهترین راه‌های تولد نوزاد است. این روش زایمان هر چند دارای مزایای فراوانی است، اما در پاره‌ای از موارد، با عوارضی برای مادر و نوزاد همراه است. بیشتر عوارض زایمان طبیعی مانند گشاد شدن واژن و یا خشکی آن برای مادر معمولاً در کوتاه مدت رفع می‌شوند. با ما همراه باشید تا به بررسی عوارض زایمان طبیعی بر واژن و چگونگی بازگشت واژن به‌حالت قبل، بپردازیم.
تعریف زایمان طبیعی
زایمان طبیعی به زایش فرزند به صورت مستقیم از طریق مهبل مادر گفته می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد سهم زیادی از زایمان‌ها در ایران، به‌روش طبیعی انجام می‌گیرد. در این نوع از زایمان، مادر شاهد به دنیا آمدن فرزندش است، از بیهوشی خبری نیست و در کنار درد بسیار زیاد آن، یکی از شیرین‌ترین لحظات زندگی خود را تجربه می‌نماید. آموزش های قبل از بارداری و بعد از آن این عوارض را تا حد بسیار کم خواهد کرد اما گشادی واژن بعد از زایمان طبیعی یکی از عوارضی است که ممکن است، اتفاق بیفتد. در ادامه به بررسی عوارض زایمان طبیعی می‌پردازیم:
مهم‌ترین عوارض زایمان طبیعی
در زایمان طبیعی امکان وقوع دو دسته از عوارض وجود خواهد داشت:
- عوارضی که پس از زایمان طبیعی گریبان‌گیر مادر می‌شود
- عوارضی که می‌تواند برای نوزاد، عواقب وخیمی را به‌دنبال داشته باشد
در این مقاله به مورد اول یعنی عوارض مرتبط با مادران می‌پردازیم. از جمله مهم‌ترین این عوارض، گشاد شدن واژن، خشکی واژن، درد در ناحیه‌ی مقعد و درد در هنگام رابطه‌ی جنسی است.
۱. گشاد شدن واژن
برای این که جنین بتواند از کانال زایمان عبور کند، در هنگام زایمان طبیعی، واژن کشیده می‌شود. بین واژن و مقعد پوستی وجود دارد که به آن پرینه می‌گویند. در بسیاری از مواقع در حین زایمان طبیعی این پوست پاره می‌شود. گاهی اوقات پزشکان با ایجاد برش در پرینه، راه را برای عبور نوزاد باز می‌کنند. این موضوع سبب گشادی واژن می‌شود.
اگر واژن به‌قدری قابل ارتجاع باشد که کودک به‌آسانی از مسیر عبور کند، معمولاً هیچ نوع عارضه‌ای به‌وجود نمی‌آید و پس از زایمان طبیعی، واژن پس از مدتی به‌حالت اول باز می‌گردد.
۲. خشکی واژن
از عوارض زایمان طبیعی می‌توان به خشکی واژن اشاره کرد. در هنگام بارداری سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن بالا می‌رود و پس از تولد کودک، کاهش زیادی در ترشح این هورمون‌ها، مشاهده می‌شود. ۲۴ ساعت پس از زایمان، سطوح استروژن و پروژسترون در بدن به‌حالت قبل باز می‌گردد. در نتیجه مادرانی که به کودکان خود شیر می‌دهند، دچار کمبود استروژن می‌شوند. کاهش این هورمون، مهم‌ترین علت خشکی واژن است که از عوارض زایمان طبیعی است.
۳. درد در ناحیه‌ی مقعد
همان‌طور که اشاره شد، در بسیاری از مواقع در هنگام زایمان طبیعی، پزشک با ایجاد برش در ناحیه‌ی بین مقعد و واژن، راه را برای عبور جنین باز می‌نماید و سپس آن را بخیه می‌زند. اگر پارگی این ناحیه‌ی موسوم به پرینه، کم باشد، پس از چند روز، التهاب کاهش و مادر بهبود می‌یابد. اما اگر برش عمیق‌تر باشد، زمان بهبودی آن طولانی‌تر خواهد شد.
۴. درد در هنگام رابطه‌ی جنسی
درد در هنگام رابطه‌ی زناشویی یکی از عوارض زایمان طبیعی است. این درد معمولاً از دو هفته پس از به‌دنیا آمدن کودک، همراه با شروع رابطه‌ی جنسی، آغاز می‌شود. این احساس درد و خشکی ناحیه‌ی واژن در هنگام رابطه‌ی جنسی می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.
راهکارهای درمانی عوارض ناشی از زایمان طبیعی
اکثر عوارض زایمان طبیعی، موقتی هستند و پس از سپری شدن زمان، خود‌به‌خود، بهبود می‌یابند. راهکارهای زیر می‌تواند در این راستا کمک موثری باشند:
درمان گشادی واژن
پس از زایمان طبیعی، عارضه‌ی گشاد شدن واژن به‌وجود خواهد آمد و نباید انتظار داشت که واژن از نظر شکل دقیقاً به قبل از زایمان بازگردد. از این رو برای تنگ کردن واژن بعد از زایمان طبیعی، راهکارهای زیر توصیه می‌شوند:
۱. انجام تمرینات کگل
از تمرینات کگل می‌توان برای کمک به تقویت اندام لگنی، بهبود کنترل مثانه و کاهش خطر بی‌اختیاری مدفوع در دوران بارداری یا پس از زایمان استفاده کرد. برای شروع، ابتدا باید عضلات کف لگن خود را بشناسید. برای انجام این کار، لازم است تا در میانه‌ی عمل ادرار کردن، این عمل را برای لحظاتی کاملاً متوقف کنید.
اگر موفق به این کار شوید، خواهید توانست ماهیچه‌های صحیح را شناسایی نمایید. در طول تمرین کگل باید سعی کنید ران، شکم یا باسن خود را سفت نکنید و فقط روی کف لگن خود تمرکز کنید. سه ست کگل را ۵ تا ۱۰ بار در روز برای نتایج بهینه تکرار نمایید. برای انجام این تمرین کافی است مطابق دستورالعمل زیر پیش بروید:
- به پشت دراز بکشید.
- عضلات کف لگن خود را سفت کنید.
- پنج ثانیه نگه دارید و سپس پنج ثانیه استراحت کنید.
- این تمرین را حداقل پنج بار پشت سر هم تکرار کنید.
به‌مرور زمان و با قوی‌تر شدن ماهیچه‌ها، لازم است تا زمان را به ۱۰ ثانیه افزایش دهید.
۲. ارگاسم
آیا می‌دانستید که در هنگام ارگاسم، عضلات کف لگن منقبض و آزاد می‌شوند؟ این بدان معناست که ارگاسم می‌تواند به سفت شدن واژن کمک کند. هر چه بیشتر و بهتر به ارگاسم برسید، عضلات کف لگن شما قوی‌تر می‌شوند.
۳. استفاده از مخروط‌های واژینال
مخروط واژینال یک دستگاه مخروطی شکل با وزنه‌های متصل به آن است که مانند یک تامپون معمولی به‌نظر می‌رسد. در ابتدا لازم است مخروط با وزن کم را در واژن خود قرار دهید و سعی کنید آن را با عضلات در جای خود نگه دارید. این کار را می‌توان دو بار در روز و هر بار به‌مدت ۱۵ دقیقه انجام داد. سپس با قوی‌تر شدن، لازم است تا وزنه‌ها را به‌تدریج افزایش دهید. لازم است که مخروط‌ها را بعد از هر بار استفاده با آب گرم و صابون بشویید.
۴. استفاده از توپک‌های بن‌وا
توپ‌های بن‌وا توپک‌های کوچکی به اندازه‌ی سنگ مرمر هستند که واژن را منقبض کرده و عضلات کف لگن را تقویت می‌کنند. در هنگام استفاده از این توپ‌ها می‌توانید به آن‌ها روغن بزنید تا آسان‌تر سر بخورند. فشردن ماهیچه‌های پا و انجام تمرینات کگل به شما کمک می‌کند تا توپ‌ها را درون خود نگه دارید. تمرین را با انجام این کار به‌مدت ۱۵ دقیقه شروع کنید و سپس با قوی‌تر شدن، زمان را افزایش دهید.
۵. انجام تمرین شیب لگن
تمرین شیب لگن ماهیچه‌های واژن را بهبود می‌بخشد و این امر به سفت شدن واژن کمک می‌نماید. برای انجام این تمرین کافی است به پشت دراز کشیده، زانو‌ها را خم و پا‌ها را روی زمین به‌صورت صاف دراز کنید. سپس هوا را با نفس کشیدن به داخل و سپس به بیرون بفرستید. در این حالت لازم است که باسن خود را روی زمین نگه داشته و بخش پایینی کمر خود‌تان را به‌سمت ناف خود بلند نمایید. در قسمت بالای شیب، باسن خود را سفت کرده و رها کنید.
۶. انجام تمرین نگه داشتن پل
این روش نوعی تمرین در یوگا است که برای سفت کردن واژن انجام می‌گیرد. برای انجام آن کافی است به پشت دراز بکشید، باسن خود را فشرده کنید، قسمت پایین شکم خود را به بالا بکشید و در همان وضعیت نگه دارید. هر چه مدت بیشتری این وضعیت را حفظ کنید، ناحیه‌ی لگن بیشتر منقبض و باعث انقباض واژن می‌شود.
۷. پیروی از یک رژیم غذایی سالم
شنبلیله، دانه‌های کنجد، انار، سویا، هویج و سیب سرشار از استروژن طبیعی هستند و می‌توانند به سفت شدن واژن پس از زایمان کمک کنند. کربوهیدرات‌های ارگانیک سبوس‌دار، سبزیجات و میوه‌های ارگانیک تازه و پروتئین حیوانی بدون چربی ارگانیک نیز فوق‌العاده هستند.
درمان خشکی واژن
یکی از بهترین درمان‌ها برای رفع خشکی واژن، استفاده از ژل لوبریکانت است. به‌طور کلی روان کننده‌ها دارای فرمولی هستند که برای خشکی ناحیه‌ی تناسلی استفاده می‌شوند. ممکن است این خشکی علاوه بر عوارض زایمان طبیعی، بر اثر سن یا به‌طور مادرزادی به‌وجود آمده باشد.
درمان درد در ناحیه‌ی مقعد
برای بهبود درد در ناحیه‌ی مقعد که یکی از عوارض زایمان طبیعی است، معمولاً توصیه می‌شود در ۲۴ ساعت اول پس از زایمان، از کیسه‌ی یخ با یک پوشش نرم روی موضع دردناک، استفاده شود. این کار تورم ناحیه‌ی پرینه را رفع می‌کند. برای تسکین درد با مشورت پزشک متخصص می‌توان از دارو‌های نظیر ایبوپروفن استفاده کرد.
برای تسین درد در ناحیه‌ی مقعد دوش گرفتن روزانه نیز توصیه می‌شود. برای جلوگیری از عفونت در این ناحیه بهتر است نوار بهداشتی (که برای جلوگیری از نشت خون استفاده می‌شود) را در فاصله‌های زمانی کوتاه، تعویض نمود.
درمان درد در هنگام رابطه‌ی جنسی
پس از زایمان طبیعی، ایجاد رابطه‌ی جنسی می‌تواند بسیار دردناک باشد. یکی از دلایل این موضوع می‌تواند احساس خستگی مادر باشد. در این زمان می‌توان رابطه‌ی جنسی را به‌تعویق انداخت یا از روان‌کننده‌ها برای جلوگیری از احساس درد شدید استفاده کرد. در برخی از مواقع مصرف مکمل‌های افزایش دهنده‌ی میل جنسی نیز توصیه می‌شوند.
کلام آخر
اگرچه عوارض زایمان طبیعی متعدد است اما عوارضی که همراه با پارگی و آسیب به بافت واژن هستند، می‌توانند خطرناک باشند. ترمیم واژن پس از زایمان طبیعی، مهم‌ترین مسئله در دوران نقاهت پس از زایمان است. مراقبت‌های ویژه از بخیه‌های واژن به روند بهبودی آن بسیار کمک می‌کند. از طرفی رعایت نکات مراقبتی مربوط به آن نیز از ضروریات است. با رعایت بهداشت می‌توانید هر چه سریع‌تر این دوران نقاهت را پشت سر بگذارید.