دستگاه تناسلی زنان از بخش‌های مختلف داخلی و خارجی تشکیل شده است و تمام این ساختارها برای برآورده کردن سه هدف، یعنی رابطه جنسی، تخلیه ادرار و تولیدمثل کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. حال اگر شما به‌عنوان یک خانم اطلاعات کافی از اندام تناسلی زنان ندارید، در ادامه همراه ما باشید تا با دستگاه تناسلی زنان بیشتر آشنا شوید.
آشنایی با اندام تناسلی زنان
دستگاه تناسلی زنان از نظر ظاهر بایکدیگر متفاوت هستند، اما ساختار و آناتومی مشابهی دارند؛ به‌طوری‌که باید گفت آناتومی دستگاه تناسلی زنان به دو بخش، یعنی اندام تناسلی داخلی و اندام تناسلی خارجی تقسیم می‌شود و هرکدام ساختار و عملکرد متفاوتی دارند. حال در ادامه به بررسی ساختار دستگاه تناسلی داخلی و خارجی می‌پردازیم تا با عملکرد و ویژگی هریک آشنا شوید.
دستگاه تناسلی داخلی زنان از قسمت های مختلف چون رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، دهانه رحم و کانال واژن تشکیل شده است. حال از آنجایی که هرکدام از این قسمت‌ها نقش و عملکرد مخصوص به خود را دارند، در ادامه به بررسی کامل آن‌ها می‌پردازیم تا شناخت کافی از هریک را را پیدا کنید.
قسمت های مختلف بخش فوقانی رحم
لوله‌های فالوپ
لوله فالوپ که با نام دیگری چون لوله رحم نیز شناخته می‌شود، بخشی از اندام تناسلی زنان است که از دو لوله که بالای رحم قرار دارند تشکیل شده و تخمک‌ها نیز از طریق این لوله به تخمدان هدایت می‌شوند. باید گفت که در دیوار‌ه‌ی این لوله‌ها پرزهای ریزی قرار دارد که این پرزها به حرکت تخمک در لوله‌های فالوپ کمک می‌کنند. دقت داشته باشید که اگر این پرزها (سیلیا) آسیب ببینند، دیگر امکان حرکت تخمک به سمت جلو وجود نخواهد داشت.
این لوله‌های ماهیچه‌ای از نظر ظاهر شبیه به حرف انگلیسی j هستند و نکته‌ی جالبی که وجود دارد، این است که این لوله‌ها به تخمدان بسیار نزدیک هستند، اما هیچ اتصالی بین آن‌ها وجود ندارد و راه ارتباطی بین تخمدان و این لوله‌ها درواقع پره‌هایی است که در این فضا قرار گرفته‌اند. این لوله‌ها خود نیز در قسمت میانی دو بخش به‌نام‌های آمپول و قدامی دارند که وظیفه‌شان انتقال تخمک از تخمدان به رحم است.
تخمدان‌ها
تخمدان (Ovary) از دیگر قسمت‌های بخش فوقانی رحم است که درون خود از تخمک‌های نارس نگهداری می‌کند. این تخمک‌های نارس درون تخمدان پس از رشد بالغ می‌شوند و به توانایی لقاح می‌رسند. معمولا هر پریودی با آزاد شدن یک تخمک همراه است و اگر پس از این اتفاق اسپرم به تخمک نرسد، توانایی لقاح تخمک از بین می‌رود. همچنین باید اضافه کرد که تخمک‌ها از سن بلوغ شروع به آزاد شدن می‌کنند و تا زمان یائسگی نیز این موضوع ادامه دارد.
ساختار تخمدان‌ها بیضوی شکل است و معمولا طول آن‌ها به سه سانتی‌متر می‌رسد. همچنین باید گفت که تخمدان‌ها داخل لگن هستند و با کمک لیگامان‌ها در جای خود به‌طور ثابت قرار گرفته‌اند و از طریق لوله‌های رحمی با رحم در ارتباط هستند.
لیگامان‌ها
لیگامان‌ها درحقیقت رباط‌هایی هستند که اجزای مختلف بخش‌ها را به یکدیگر متصل نگه می‌دارند. حال وظیفه‌ی لیگامان‌ها در دستگاه تولید مثل زنان نیز شبیه به مجموعه‌ای است که ساختارهای داخلی دستگاه تناسلی زنان را کنار یکدیگر قرار می‌دهد و از آن‌ها در لگن پشتیبانی می‌کند.
فوندوس (fundus)
فوندوس نیز از دیگر قسمت های مختلف رحم است که از نظر ظاهر شکلی شبیه به گنبد و یک منحنی دارد و باید گفت بالاتر از لوله‌های فالوپ قرار گرفته و با آن‌ها ارتباط دارد. همچنین فوندوس وسیع‌ترین قسمتی است که می‌توان آن را مربوط به رحم دانست.
قسمت های مختلف بخش تحتانی رحم
رحم
رحم (Uterus) یکی از بخش‌های دستگاه تولید مثل در زنان است که شکلی شبیه به گلابی دارد. ساختار رحم تشکیل‌شده از دیواره‌های عضلانی و یک لایه اندومتر است که در هر چرخه پریودی کاهش و رشد پیدا می‌کند. همچنین باید گفت که باروری تخمدان (تخمک)، لانه گزینی و همچنین رشد جنین نیز داخل رحم انجام می‌شود.
پس از انجام تخمک‌گذاری، لایه داخلی رحم یا همان اندومتر برای تخمک بارور شده ضخیم می‌شود، اما اگر لقاح صورت نگیرد، تخمک بارور شده می‌میرد و با مخاط رحم نابود می‌شود. در چنین شرایطی لایه داخلی رحم تجزیه می‌شود و از طریق واژن خون ناشی از این موضوع خارج می‌شود. این موقعیت همان قاعدگی یا پریودی است که خانم‌ها به‌صورت ماهانه آن را تجربه می‌کنند.
حال اگر تخمک با اسپرم بارور شود، داخل رحم قرار می‌گیرد و شروع به رشد می‌کند و با تقسیم‌هایی که صورت می‌گیرد، تبدیل به جنین می‌شود. از طرفی گفتیم که رحم بافتی عضلانی دارد، از همین رو می‌تواند برای جا دادن جنین فضای مناسبی را به وجود آورد. از طرفی موقع زایمان و خروج جنین، ماهیچه‌های رحم منقبض خواهند شد تا دهانه رحم گشاد شود و جنین به‌راحتی به سمت بیرون حرکت کند.
البته نکته دیگری که باید به آن اشاره کنیم، این است که آناتومی خود رحم نیز به دو بخش فوقانی و تحتانی تقسیم می‌شود که هرکدام از این بخش‌ها نیز قسمت‌های مختلفی دارند که همگی جزو دستگاه تناسلی داخلی زنان محسوب می‌شود.
بدنه رحم
بدنه رحم (Corpus) یکی از قسمت های مختلف بخش تحتانی رحم است که محل قرارگیری آن از زیر لوله‌های فالوپ شروع می‌شود و به سمت پایین می‌رود. این بدنه در قسمت بالایی پهن‌تر است و هرچه به سمت پایین می‌رود، باریک‌تر می‌شود.
ایستموس
ایستموس (Isthmus) نیز از دیگر اجزا و قسمت‌های رحم است که محل قرارگیری آن را می‌توان بین بدنه رحم و دهانه رحم درنظر گرفت. همچنین گفتیم بدنه رحم هرچه از بالا به سمت پایین می‌رود، باریک‌تر می‌شود و ایستموس جایی قرار دارد که رحم شروع به نازک یا باریک شدن می‌کند.
دهانه رحم
دهانه رحم یا سرویکس (cervix) درحقیقت بخشی است که خروجی واژن و ورودی رحم را به یکدیگر متصل می‌کند. این بخش تشکیل شده از بافت رشته‌ای-عضلانی است و به دو بخش، یعنی اکتوسرویکس و اندوسرویکس تقسیم می‌شود که باید گفت بخش اکتوسرویکس حین معاینه زنان از داخل واژن قابل مشاهده است. دهانه رحم به‌عنوان یکی از بخش‌های تحتانی رحم و دستگاه تناسلی زنان، عملکرد و وظایف مختلفی را برعهده دارد که این وظایف عبارتند از:
- تولید و ترشح مخاط؛ توجه داشته باشید که ترشحات دهانه رحم باعث می‌شوند که اسپرم‌ها در زمان باروری یا بارداری به رحم وارد نشوند.
- مخاطی که از دهانه رحم ترشح می‌شوند، خاصیت ضدباکتری نیز دارند و مانع از ورود باکتری به رحم می‌شوند.
- در پایین‌ترین قسمت دهانه رحم، دهانه‌ای وجود دارد که از آن مایعاتی چون خون پریودی خارج می‌شود.
واژن
واژن (مهبل) که اندام جنسی زنان است را می‌توان در حقیقت یک کانال کشسان و عضلانی درنظر گرفت که محل قرارگیری آن بین فرج تا سرویکس است. واژن یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در آناتومی دستگاه تناسلی زنان است، زیرا در رابطه جنسی، قاعدگی، حاملگی و همچنین زایمان نقش دارد. حال باید گفت که واژن بخش‌های مختلف دیگری نیز دارد که در ادامه به بررسی هریک خواهیم پرداخت.
مونس پابلیس: این بخش که با نام برجستگی تناسلی نیز شناخته می‌شود، بالای فرج و دقیقا جلوی استخوان شرمگاهی قرار دارد و بافتی از چربی است و معمولا بعد از سن بلوغ با موی شرمگاهی پوشانده خواهد شد. وظیفه‌ای که برای این بخش درنظر گرفته شده، محافظت از استخوان شرمگاهی حین رابطه جنسی است.
فرج یا وولوا: فرج یا وولوا در حقیقت بخشی از اندام جنسی زنان است که در خارج بدن قرار دارد. ساختار فرج تشکیل شده از لب‌های داخلی خارجی، کلیتوریس، مدخل واژن و مجرای دفع ادرار است. همچنین باید گفت که بسیاری از افراد فرج را همان واژن می‌دانند، درحالی که این موضوع اشتباه است، زیرا واژن بخشی از فرج محسوب می‌شود و فرج بخش‌های مختلف دیگری نیز دارد.
لابیا ماژور: لابیا ماژور (labia majora) یا لُب بزرگ و خارجی درحقیقت دو تاخوردگی پوستی است که اندام جنسی زنان را محاصره می‌کند. لب‌های بزرگ بافت گوشتی دارند و در قسمت بیرونی آن‌ها موی شرمگاهی رشد خواهد کرد. این بخش معمولا طولی برابر با ۷ تا ۸ سانتی‌متر و عمقی برابر با ۲ تا ۳ سانتی‌متر دارد و ضخامت آن نیز می‌تواند متفاوت باشد. باید گفت حین رابطه جنسی، جریان خون در این لب‌ها افزایش پیدا می‌کند و همین موضوع باعث متورم شدن لب‌ها خواهد شد.
لابیا مینور: لابیا مینور (Labia Minor) یا لب‌های داخلی نیز تاخوردگی‌های پوستی هستند که از قسمت کلیتوریس تا پایین کشیده شده‌اند و قسمت قدامی به دور کلیتوریس قرار گرفته است. از نظر ظاهر این لب‌ها میتوانند صاف، چروک، بلند یا کوتاه باشند و از نظر رنگ از صورتی تا قهوه‌ای تیره خواهند بود.
کلیتوریس: اصلی‌ترین عضو بخش خارجی دستگاه تناسلی زنان را می‌توان کلیتوریس درنظر گرفت. نوک کلیتوریس درست جایی که لب‌های داخلی بهم می‌رسند قرار دارد و اندازه‌ی این بخش در هرفرد متفاوت است. نوک کلیتوریس توسط یک تاخوردگی پوستی یا همان کلاهک کلیتوریس پوشانده می‌شود تا براساس سایش آسیب نبیند.
بیماری‌های شایع مربوط به آلت تناسلی زنان
تابه‌اینجا با قسمت های مختلف دستگاه تناسلی زنان آشنا شدیم، اما لازم است که درباره‌ی بیماری های شایع مربوط به آلت تناسلی نیز اطلاعات لازم را کسب کنید. از همین رو در ادامه به برخی از شایعترین این بیماری‌ها اشاره خواهیم کرد.
واژینیت: این بیماری درحقیقت نوعی التهاب واژن است که به‌دلیل رشد بیش‌ازحد باکتری در واژن ایجاد می‌شود و با علائمی چون خارش، ترشح و بوی بد همراه است.
زگیل تناسلی: این بیماری که معمولا نواحی فرج، واژن و دهانه رحم را درگیر می‌کند، یک بیماری رقابتی است که باید حتما درمان شود، زیرا درغیراین صورت می‌تواند دلیلی بر ایجاد سرطان شود. استفاده از کاندوم، تا می‌تواند از انتقال این بیماری تا مقداری جلوگیری کند، هر چند پیشنهاد می‌شود برای داشتن رابطه جنسی در این شرایط حتما با پزشک مشورت کنید.
کلامیدیا: باکتری کلامیدیا می‌تواند باعث درد در ناحیه واژن یا شکم شود و درصورتی که مورد درمان قرار نگیرد، می‌تواند به بیماری التهابی لگن و ناباروری ختم شود. این بیماری معمولا با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان خواهد شد.
واژینیسموس: از دیگر بیماری های شایع که می‌توان به آن اشاره کرد، واژینیسموس است. در این بیماری عضلات واژن به‌طور غیرارادی منقبض خواهند شد، در نتیجه زوج‌ها امکان نزدیکی نخواهند داشت که این موضوع مسلما باعث ناراحتی خواهد شد. البته باید گفت این مشکل با مصرف دارو و روشهای دیگر قابل درمان است.
سرطان واژن: سرطان واژن بیماری چندان شایعی نیست و رخ دادن آن معمولا یک اتفاق نادر است، اما باید درنظر داشت که غیرممکن نیز نخواهد بود. این مشکل معمولا با ترشحات غیرطبیعی و خونریزی همراه است؛ بنابراین درصورت مواجه با چنین مشکلاتی حتما به پزشک زنان مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم صورت نگیرد.
تابه‌اینجا برخی از بیماری های شایع مربوط به آلت تناسلی را معرفی کردیم، اما لازم است بدانید که این بیماری‌ها بسیار بیشتر از آنچه معرفی شد هستند؛ از همین رو توصیه می‌شود هرچند وقت یکبار برای مطمئن شدن از سلامت جنسی خود به پزشک زنان مراجعه کنید تا چکاپ و بررسی‌های لازم انجام شود.
جمع‌بندی
در این مقاله دستگاه تناسلی زنان را به‌طورکامل موردبررسی قرار دادیم و قسمت های مختلف اندام جنسی زنان را معرفی کردیم. حال شما می‌توانید با داشتن چنین اطلاعاتی به سلامت و زندگی جنسی خود توجه بیشتری داشته باشید و در صورت مواجه با مشکل عملکرد بهتری را از خود نشان دهید.